Τα αναπνευστικά νοσήματα που μας αφορούν όλους

Τα αποφρακτικά νοσήματα των αεραγωγών, όπως το άσθμα και η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αφορούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού στη χώρα μας.

Σύμφωνα με την επιδημιολογική έρευνα της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας, 8,6% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα έχει άσθμα.

Το άσθμα, τα αίτια, η διάγνωση, η θεραπεία
Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών [μεγάλοι σωλήνες που αναπνέουμε] στην οποία συμμετέχουν πολλά κύτταρα και ουσίες που προκαλούν φλεγμονή. Το άσθμα εκδηλώνεται συνήθως με παρατεινόμενο βήχα, συριγμό, βάρος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί έχουν εποχιακή κατανομή (συνήθως άνοιξη-φθινόπωρο) ή να παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το 60-70% περίπου των ασθενών με άσθμα έχει την αλλεργία σαν υπόβαθρο. Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και στη συμβατή κλινική εικόνα.

Η τεκμηρίωση γίνεται με την ανεύρεση σημαντικής αναστρεψιμότητας στη σπιρομέτρηση. Η σπιρομέτρηση αξιολογεί την δύναμη της εκπνοής και εξετάζει αν η χορήγηση ενός φαρμάκου που ανοίγει τους σωλήνες με τους οποίους αναπνέουμε αυξάνει σημαντικά αυτή την εκπνευστική δύναμη. Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα και έχει σαν στόχο τον έλεγχο της νόσου.

Ο έλεγχος της νόσου βασίζεται στην απουσία συμπτωμάτων, στην έλλειψη νυχτερινών αφυπνίσεων, στη μη χρήση ανακουφιστικής αγωγής και στην καλή ποιότητα ζωής με δυνατότητα συμμετοχής στις καθημερινές δραστηριότητες.
Στα γενικά που μπορεί να κάνει κάποιος με ευαισθησία στο αναπνευστικό είναι η αποφυγή των αλλεργιογόνων και της έκθεση σε δυσμενείς περιβαντολλογικές συνθήκες και ερεθιστικούς παράγοντες όπως το κάπνισμα. Στα πιο ειδικά προληπτικά μέτρα του άσθματος, περιλαμβάνονται φάρμακα που συνήθως δίνονται με τη μορφή εισπνοών και διακρίνονται σε ανακουφιστικά και ρυθμιστικά. Η βάση της ρυθμιστικής θεραπείας του άσθματος είναι η εισπνεόμενη κορτιζόνη που θα πρέπει να λαμβάνεται σε επαρκή δόση καθημερινά από όλους τους ασθενείς με επίμονο άσθμα. Φαίνεται ότι ο συνδυασμός της μαζί με ένα μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικό που ανοίγει τους αεραγωγούς και κρατάει αυτή τη δράση για τουλάχιστο 12 ώρες να αποτελεί τη πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη νόσο.

Η ΧΑΠ, τα αίτια, η διάγνωση, η θεραπεία
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια μία από τις βασικές νόσους που απασχολούν την σύγχρονη ιατρική. Είναι η 3η αιτία θανάτου παγκοσμίως ενώ το ποσοστό των Ελλήνων που πάσχουν από ΧΑΠ ανέρχεται στο 8,5% του πληθυσμού των ενεργών καπνιστών πάνω από 35 έτη. Το κάπνισμα αποτελεί τον κυριότερο προδιαθεσικό παράγοντα ανάπτυξης της νόσου ενώ ως προδιαθεσικοί παράγοντες με σαφώς λιγότερη επίπτωση αναφέρονται η έκθεση σε καύση βιομάζας, η εργασία σε υπόγειες στοές, καθώς και οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις. Η νόσος εμφανίζεται κυρίως μεταξύ 4ης και 5ης δεκαετίας της ζωής.

Τα συμπτώματα της ΧΑΠ χαρακτηρίζονται από σταδιακή εμφάνιση, προοδευτικά όμως επιδεινούμενη. Πολλές φορές τα συμπτώματα της νόσου χαρακτηρίζονται από τους ασθενείς ως μία φυσιολογική συνέπεια του καπνίσματος. Έτσι ο καθημερινός τους βήχας και η παραγωγή φλεμάτων αποκαλούνται τσιγαρόβηχας ενώ η δυσκολία στην αναπνοή μετά από μια έντονη ή ήπια σωματική εργασία θεωρείται φυσιολογική για τις αντοχές του καπνιστή. Η περαιτέρω επιδείνωση των παραπάνω συμπτωμάτων στη διάρκεια ενός κρυολογήματος αγνοείται επιδεικτικά και εντάσσεται ως ένα φυσιολογικό επακόλουθο του καπνίσματος!

Δυστυχώς η πρώιμη αυτή συμπτωματολογία αγνοείται τις περισσότερες φορές και ουσιαστικά οδηγεί τον υποψήφιο ασθενή στις υπηρεσίες υγείας όταν τα συμπτώματα και ειδικά η δύσπνοια γίνουν εντονότερα και αρχίσουν να επηρεάζουν τη καθημερινότητα είτε αυτή λέγεται εργασία είτε κοινωνική ζωή και καθημερινές συνήθειες.

Έτσι λοιπόν καπνιστής που θα παρουσιάζει βήχα με φλέματα ή/και δυσκολία στην αναπνοή ανεξάρτητα από το είδος της εργασίας που την προκαλεί πρέπει να σταλεί για μία εξέταση που λέγεται σπιρομέτρηση.

Μία εξέταση που θα αξιολογήσει την επάρκεια της αναπνευστικής του λειτουργίας και σε συνδυασμό με τα συμπτώματα και το προδιαθεσικό παράγοντα θα θέσει τη διάγνωση της νόσου. Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου αποτελεί το σημαντικότερο βήμα για τη θεραπευτική προσέγγιση.

Η πρωταρχική παρέμβαση αφορά φυσικά τη διακοπή του καπνίσματος ή οποιοδήποτε άλλου παράγοντα θεωρηθεί ως προδιαθεσικός παράγοντας για την εμφάνιση της νόσου. Τα κυριότερα φάρμακα αντιμετώπισης της ΧΑΠ είναι τα βρογχοδιασταλτικά. Στις βαρύτερες μορφές της νόσου με συχνές εξάρσεις χρησιμοποιείται και η εισπνεόμενη κορτιζόνη πάντα σε συνδυασμό με τα βρογχοδιασταλτικά. Εκτός από τις φαρμακευτικές παρεμβάσεις υπάρχουν και οι μη φαρμακευτικές με κύριο εκπρόσωπο την αποκατάσταση που αφορά ένα σύνθετο πρόγραμμα που περιλαμβάνει εκπαίδευση του ασθενούς στη νόσο, διατροφική υποστήριξη, γύμναση των μυών και ψυχολογική υποστήριξη.

Η ΧΑΠ τα τελευταία 20 έτη άλλαξε φιλοσοφία αντιμετώπισης και από την αρνητική θεώρηση της νόσου οδηγηθήκαμε στη θετική πλευρά. Ο συνδυασμός της αλλαγής φιλοσοφίας και η προσθήκη φαρμακευτικών και μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων έδωσε στη ΧΑΠ ένα άλλο πρόσωπο λιγότερο αναποτελεσματικό και περισσότερο δημιουργικό.

Τα εισπνεόμενα φάρμακα στις νόσους του αναπνευστικού
Η θεραπεία και στα δύο παραπάνω νοσήματα έχει βάση χορήγησης φάρμακα που χορηγούνται με συσκευές εισπνοών. Ένα σημαντικό στοιχείο της αποτελεσματικότητας τη θεραπείας οφείλεται στην επιλογή της κατάλληλης συσκευής. Η κατάλληλη συσκευή πρέπει να είναι εύχρηστη, να έχει σύστημα επιβεβαίωσης λήψης του φαρμάκου αλλά και να στηρίζεται σε μια φιλοσοφία ώστε ένα σημαντικό ποσοστό του εισπνεόμενου φαρμάκου να εναποτίθεται στο πνεύμονα.

Εδώ και χρόνια στην ελληνική αλλά και διεθνή αγορά κυκλοφορεί μία συσκευή ξηράς σκόνης με αποκλειστικά ελληνική σχεδίαση. Η συσκευή αυτή είναι μια εισπνευστική συσκευή ξηράς σκόνης για τη χορήγηση δραστικών ουσιών φαρμάκων, που είναι συσκευασμένες σε θύλακες ειδικά σχεδιασμένων ταινιών αλουμινίου.

Στέλιος Λουκίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ