ΠΑΙΔΙ: Μαμά, να δω τηλεόραση;

Προσέξτε! Η τηλεόραση δεν είναι γκουβερνάντα!

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η υπερβολική δόση, τα ακατάλληλα προγράμματα και ο λάθος τρόπος για να βλέπουμε τηλεόραση είναι οι τρεις παράγοντες που κάνουν τη «μικρή οθόνη» βλαβερή για την ψυχική μας υγεία. Έχουν, μάλιστα, καθορίσει και το μέγιστο χρόνο για κάθε ηλικία: ένα παιδί προσχολικής ηλικίας δεν επιτρέπεται να βλέπει τηλεόραση πάνω από 2 ώρες την ημέρα, ενώ στη σχολική ηλικία το διάστημα αυτό περιορίζεται στη μία ώρα και δέκα λεπτά.

Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική. Τα ελληνόπουλα, για παράδειγμα, βλέπουν κατά μέσο όρο τρεισήμισι ώρες την ημέρα τηλεόραση – υπερβολικός χρόνος, αν και απέχει ακόμη πολύ από τις έξι ώρες που έχουν καταγραφεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ.

Άλλες έρευνες, πάλι, έχουν δείξει ότι τα παιδιά που πάνε σχολείο, αν αφεθούν ελεύθερα, θα μπορούσαν να περάσουν τόσες ώρες μπροστά στη μικρή οθόνη όσες και στο σχολείο. Ωστόσο, «η απόλυτη ελευθερία από την πλευρά των γονέων ή η απόλυτη απαγόρευση είναι μέθοδοι εξωπραγματικές, που μπορεί να έχουν και άσχημες συνέπειες», επισημαίνει η παιδίατρος Βασιλική Κωνσταντά, « γιατί απαγορεύοντας την τηλεόραση τελείως, υπάρχει κίνδυνος να τη μετατρέψουμε σε “αποδιοπομπαίο τράγο”, χωρίς να μπορέσουμε να μάθουμε στα παιδιά μας να ζουν με αυτό το τόσο σημαντικό –και μάλλον αναπόφευκτο– στοιχείο του περιβάλλοντός τους. Έτσι, η προώθηση μιας ισορροπίας ανάμεσα στην τηλεόραση και σε άλλες εποικοδομητικές δραστηριότητες είναι πιο χρήσιμη από την ολοκληρωτική αποδοχή ή απόρριψή της, καθώς, αν η τηλεόραση χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να είναι ένας τρόπος διδασκαλίας πολύ χρήσιμος για τα παιδιά».

ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Τι είδους εκπομπές πρέπει να βλέπει ένα μικρό παιδί;
Υπάρχουν πολλές ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μαθαίνουν από την τηλεόραση πλήθος διαφορετικών τύπων συμπεριφοράς – συμπεριφοράς τόσο επιθυμητής όσο και ανεπιθύμητης. Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορούν να μάθουν από την τηλεόραση ότι η επιθετικότητα αποτελεί αποδεκτό τρόπο διευθέτησης διαφορών, αλλά μπορούν επίσης να μάθουν ότι τις περισσότερες φορές και η συνεργασία εκτιμάται, θαυμάζεται και ανταμείβεται.

Ανάμεσα στο φανταστικό και την πραγματικότητα
Μερικά παιδιά προσχολικής ηλικίας δυσκολεύονται να διακρίνουν το φανταστικό από το αληθινό, ειδικά όταν πρόκειται για τη μικρή οθόνη. Ορισμένα αντιδρούν με έντονο φόβο και ανησυχία στα προγράμματα που παρουσιάζουν βία ή σκηνές τρόμου και αγωνίας. Είναι συνεπώς σκόπιμο να παρακολουθείτε το περιεχόμενο, τα μηνύματα και το στυλ των εκπομπών που βλέπει το παιδί σας. Αξίζει τον κόπο να ανακαλύπτετε ευχάριστα προγράμματα που αντικατοπτρίζουν τις δικές σας αξίες και να περιορίζετε το μικρό σας μόνο σε εκπομπές που ικανοποιούν τα κριτήριά σας.

Μάχες, βία και τσακωμοί…
Αν το παιχνίδι του παιδιού σας συνίσταται –κατά μεγάλο μέρος– σε θορυβώδεις και επιθετικές δραστηριότητες, μπορεί η αιτία να βρίσκεται στις πολλές εκπομπές με μάχες και τσακωμούς που βλέπει. Άλλωστε, δεν είναι λίγα τα προγράμματα, που, παρόλο αμιγώς παιδικά, όπως τα κινούμενα σχέδια, συχνά παρουσιάζουν τις συγκρούσεις και την επιθετικότητα σαν σκηνές γέλιου και διασκέδασης. Γι’ αυτό τα παιδιά χρειάζονται τη συνεχή καθοδήγησή σας για να αποφεύγουν πιθανή παρανόηση αυτών των μηνυμάτων.

Πόση τηλεόραση είναι αρκετή;
Την απάντηση σε αυτό δίνει το ερώτημα: Θα μπορούσε το παιδί να κάνει κάτι άλλο; Αν οι γονείς είστε απασχολημένοι και δεν μπορείτε να ασχοληθείτε με το παιδί, τότε είναι πιθανόν η τηλεόραση να αποτελεί μια λογική απασχόληση. Αν όμως το παιδί μπορεί να ασχοληθεί με δημιουργικό παιχνίδι (μόνο του ή με άλλα παιδιά), να παίξει έξω, να γυμναστεί ή να βοηθήσει σε απλές δουλειές, είναι καλύτερα να κλείσετε την τηλεόραση (αυτή η λύση είναι ό,τι καλύτερο τώρα το καλοκαίρι).

Με ποιον να παρακολουθεί μαζί τηλεόραση το μικρό σας;
Μέχρι να βεβαιωθείτε ότι εγκρίνετε τα προγράμματα που βλέπει προτιμότερο είναι να κάθεστε κι εσείς μαζί του. Μερικές φορές ίσως χρειαστεί να του εξηγήσετε κάτι! Όπως όταν διαβάζετε στα παιδιά σας κάτι, έτσι και όταν βλέπετε μαζί του τηλεόραση, σας δίνετε η ευκαιρία να τα βοηθήσετε να αποκτήσουν επιλεκτικό γούστο και κρίση. Γιατί όταν σχολιάζετε στα παιδιά σας τι είναι αυτό που εκτιμάτε και σας αρέσει σε μια ιστορία, σε ένα τοπίο, σε μια παράσταση μπαλέτου ή στην ερμηνεία ενός τραγουδιού, βάζετε τα θεμέλια για την ανάπτυξη αισθητικών κριτηρίων.

ΠΑΙΔΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

• Καλό είναι να μη μένουν μόνα τους για πολλές ώρες μπροστά στην τηλεόραση, αλλά και να μη βλέπουν τηλεόραση κατά τη διάρκεια του φαγητού (είναι προτιμότερο να συζητούν) και πριν πάνε για ύπνο (γιατί δεν πρέπει να διεγείρονται προτού κοιμηθούν).
• Δεν πρέπει ποτέ να τους λέτε: «Αν είσαι καλό παιδί, θα δεις τηλεόραση», χρησιμοποιώντας την έτσι ως μέσο επιβράβευσης ή τιμωρίας.
• Αν έχετε βίντεο, μπορείτε να γράψετε ενδιαφέρουσες εκπομπές και να τις ξαναδείτε μαζί με το παιδί σας. Μετά κάντε μια σχετική συζήτηση.
• Για το καλοκαίρι, αν έχετε μηχανή λήψης, μπορείτε να παροτρύνετε τα παιδιά σας να γίνουν μικροί… σκηνοθέτες. Μπορούν να γυρίσουν δικές τους ιστορίες ή να κινηματογραφήσουν τα παιχνίδια με τους φίλους τους.

ΟΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ

• Μακριά η τηλεόραση από τα παιδικά δωμάτια –κυρίως των παιδιών που πηγαίνουν στο σχολείο–, γιατί τους προκαλεί προβλήματα στον ύπνο.
• Τα παιδιά κάτω των 2 ετών να μη βλέπουν καθόλου τηλεόραση. Και αυτό επειδή σχετικές έρευνες έδειξαν ότι για να αναπτυχθεί ο εγκέφαλος στα βρέφη και τα νήπια, είναι απαραίτητη η επαφή του παιδιού με τους γονείς και άλλους ενήλικες, όπως συγγενείς, δάσκαλοι, παιδαγωγοί κ.ά., πράγμα που συνήθως εμποδίζει η τηλεόραση.
• Τα παιδιά πάνω από 2 ετών δε θα πρέπει να βλέπουν τηλεόραση περισσότερο από 2 ώρες την ημέρα.
• Στα δωμάτια των νεογέννητων παιδιών η τηλεόραση δεν θα πρέπει να έχει θέση.
• Οι γονείς παιδιών ηλικίας κάτω των 2 ετών θα πρέπει να παίζουν περισσότερο με τα παιδιά τους και να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο γι’ αυτά, παρά να τα αφήνουν να βλέπουν τηλεόραση.
• Η τηλεόραση δε θα πρέπει να θεωρείται ως το μέσο που θα ησυχάζει τα παιδιά, διότι όταν αυτά κάθονται ήσυχα μπροστά της, αυτόματα μπαίνουν σε μια παθητική θέση, απορροφώνται από αυτήν κι έτσι χάνουν τη διάθεση να θέσουν σε λειτουργία τη σκέψη τους. Εκτός όμως απ’ αυτό, τα παιδιά μένουν αγύμναστα, δεν κινούνται και, τελικά, γίνονται μαλθακά.
• Οι Αμερικανοί επιστήμονες προτείνουν επίσης στους παιδίατρους, εκτός από το ιατρικό ιστορικό του κάθε παιδιού, να παίρνουν και το «επικοινωνιακό» ιστορικό του. Δηλαδή, στο βιβλιάριο υγείας κάθε παιδιού, ηλικίας έως 2 ετών, εκτός από το βάρος, το ύψος και τα εμβόλια που έχει κάνει, να καταγράφεται και η σχέση του παιδιού με την τηλεόραση (πόση ώρα, δηλαδή, την ημέρα βλέπει τηλεόραση, πόσες σκηνές βίας βλέπει, πώς αντιδρά κ.λπ.).
• Τέλος, οι ειδικοί συνιστούν στους γονείς να αναφέρουν τυχόν συμπτώματα που μπορεί να προκάλεσε η τηλεθέαση στα παιδιά τους.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ…ΕΞΟΜΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ

Σύμφωνα με μια έρευνα της γερμανικής τηλεόρασης, με στόχο να διερευνήσει τι είναι εκείνο που κάνει τα παιδιά να αγαπάνε την τηλεόραση, οι απαντήσεις των παιδιών συνοψίζονται στα παρακάτω:

• Γιατί η τηλεόραση βρίσκεται πάντα μπροστά τους. Είναι πάντα στη διάθεσή τους, δεν κοστίζει τίποτα και τους γεμίζει εύκολα και ευχάριστα την ώρα.
• Γιατί και οι συμμαθητές τους… βλέπουν. Άλλωστε, από αυτή βγαίνουν οι μόδες, τα ινδάλματα, ο τρόπος συμπεριφοράς. Πώς, λοιπόν, να μη βλέπουν, αφού διαφορετικά θα βρίσκονται εκτός «παιχνιδιού», θα νιώθουν στο περιθώριο;
• Γιατί δεν έχουν τι άλλο να κάνουν. Βλέπουν εκπομπές που δεν τους αρέσουν, γιατί είναι «σφήνα» σε δύο προγράμματα που προτιμούν. Και βέβαια, γιατί έχουν ελεύθερο χρόνο που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν.
• Για να αποφύγουν κάτι άλλο… Να κάνουν μπάνιο, να φάνε, να πλύνουν τα πιάτα κ.λπ. Η τηλεόραση είναι πάντα αιτία για να αναβληθεί μια δουλειά για αργότερα.
• Απλώς γιατί τους αρέσει. Τη χαρακτηρίζουν ενδιαφέρουσα, διασκεδαστική, ωραία, εκπληκτική, μορφωτική, τέλεια…