Αδιαφορία και φόβος οι λόγοι για τη μειωμένη εμβολιαστική κάλυψη

Δεν ευσταθούν οι ισχυρισμοί συλλόγων και ΜΚΟ ότι πολλά παιδιά μένουν ανεμβολίαστα για οικονομικούς λόγους. Η μειωμένη εμβολιαστική κάλυψη -που παρατηρούμε κυρίως για συγκεκριμένα εμβόλια- οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδιαφορία των γονιών και στον φόβο τους απέναντι στα εμβόλια.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για οικονομικά αίτια για το εμβολιαστικό κενό όταν το κράτος χορηγεί δωρεάν όλα τα υποχρεωτικά εμβόλια για τους άπορους και τους ανασφάλιστους. Επιπλέον, σε κάθε περίπτωση ας γνωρίζουν γονείς και γιατροί ότι ο εμβολιασμός είναι αναγκαίος και τα εμβόλια που κυκλοφορούν σήμερα είναι τελείως αθώα, αποτελεσματικά και ακίνδυνα, σώζουν ζωές και προλαμβάνουν θανάτους.

Το αντιεμβολιαστικό λόμπι σήμερα στην Ελλάδα
Τα εμβόλια είναι ίσως η μεγαλύτερη ιατρική ανακάλυψη των τελευταίων αιώνων και συνέβαλαν σημαντικά στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης του πληθυσμού. Παρόλα αυτά, ιδίως μετά το 2009, με την πανδημία της γρίπης έχει δημιουργηθεί ένα αντιεμβολιαστικό λόμπι. Συγκεκριμένα, το πρώτο εξάμηνο του 2010, κατεγράφη πτώση στην εμβολιαστική κάλυψη από 15-40%! Η δε πτώση που εμφάνισε το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ήταν 100%. Κανένα παιδί δεν εμβολιάστηκε δηλαδή με το συγκεκριμένο εμβόλιο, για ένα ολόκληρο 6μηνο! Αποφασίσαμε λοιπόν τότε ως Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία να ξεκινήσουμε μια καμπάνια ενημέρωσης για το συγκεκριμένο ζήτημα. Έτσι, σήμερα, έχουμε καταφέρει να φτάσουμε και πάλι στα επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης στα οποία βρισκόμασταν πριν από το 2009.

Το φαινόμενο αυτό του αντιεμβολιαστικού λόμπι δεν είναι ελληνικό. Υπάρχει και σε άλλες χώρες, στις άλλες χώρες υπάρχει μάλιστα εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ως αποτέλεσμα αυτής της αντιεμβολιαστικής κίνησης, πριν 3-4 χρόνια εκδηλώθηκε σε Γερμανία, Ιταλία και Ελβετία επιδημία ιλαράς, που οδήγησε 35 ανθρώπους στον θάνατο και περίπου 10.000 στην εντατική- και η ιλαρά είναι ένα από τα πιο ελαφριά νοσήματα. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι το κόστος των 80 εκατομμυρίων που δαπανά το κράτος για την κάλυψη του πληθυσμού σε εμβόλια, είναι μικρό σε σχέση με τις απώλειες που μπορεί να έχει μια χώρα σε ανθρώπινες ζωές και κόστη νοσηλείας, αν δεν εμβολιάζει τον πληθυσμό της.

Το φαινόμενο αυτό του αντιεμβολιαστικού λόμπι δεν είναι ελληνικό. Υπάρχει και σε άλλες χώρες, στις πολλές μάλιστα εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ως αποτέλεσμα αυτής της αντιεμβολιαστικής κίνησης, πριν 3-4 χρόνια εκδηλώθηκε σε Γερμανία, Ιταλία και Ελβετία επιδημία ιλαράς, που οδήγησε 35 ανθρώπους στο θάνατο και περίπου 10.000 στην εντατική- και σημειωτέον, η ιλαρά είναι ένα από τα πιο ελαφριά νοσήματα από τα οποία κινδυνεύουν τα ανεμβολίαστα παιδιά και ενήλικες.

ΒΟΧ: Ευθύνεται η οικονομική κρίση για τα ανεμβολίαστα παιδιά;
Η Εθνική επιτροπή Εμβολιασμών, στην πρώτη της συνεδρίαση κάθε έτος (τον Σεπτέμβριο) πραγματοποιεί μια αποτύπωση για το πόσα εμβόλια απαιτούνται κάθε έτος για τους ανασφάλιστους, τους μετανάστες, τους αλλοδαπούς που δεν έχουν ασφαλιστική κάλυψη και τους ανθρώπους που δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν τα εμβόλια. Το Υπουργείο Υγείας αγοράζει και διαθέτει αυτόν τον αριθμό των εμβολίων μέσω των υπηρεσιών του δωρεάν. Δεν ευσταθούν επομένως οι πληροφορίες ότι λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν έχουμε εμβόλια. Τα εμβόλια αυτή τη στιγμή είναι τελείως δωρεάν, για όλο τον ελληνικό πληθυσμό- και για τους ενήλικες. Κάθε χρόνο δαπανώνται περίπου 80 εκατομμύρια ευρώ για αυτόν τον σκοπό.

Αυτό που ωστόσο διαπιστώθηκε στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών είναι πως αν και μέχρι τώρα χορηγούταν ο απαραίτητος αριθμός εμβολίων, τα περισσότερα από αυτά τα εμβόλια έμεναν αχρησιμοποίητα και έληγαν. Έτσι, η Επιτροπή ζήτησε από τους περιφερειάρχες αναλυτικούς, ονομαστικούς καταλόγους με τα παιδιά που εμβολιάστηκαν. Η Επιτροπή Εμβολιασμών αποφάσισε ότι αν δεν υπάρχουν αυτές οι αναλυτικές καταστάσεις, οι Περιφέρειες δεν θα εφοδιαστούν, γιατί είναι πιθανό ακόμη και να εμπορεύονται κάποιοι τα εμβόλια ή να σπαταλώνται.

Κίνδυνος να χαθεί η ανοσία της αγέλης
Αν δεν εμβολιάζεται τουλάχιστον το 70-80% τουλάχιστον του πληθυσμού είναι πιθανό να εμφανιστούν επιδημίες. Και λέμε 80%, γιατί όταν το 80% του πληθυσμού είναι εμβολιασμένο, προστατεύεται με την ονομαζόμενη “ανοσία της αγέλης” και το υπόλοιπο 20%- αν και αυτό το ποσοστό διαφέρει από νόσημα σε νόσημα. Σε άλλα νοσήματα όπου πρέπει να καλύψουμε το 95%, ενώ σε άλλα νοσήματα πρέπει να καλύψουμε το 40%, για να έχουμε προστασία και των υπολοίπων. Ο μέσος όρος όμως είναι στο 70-80%. Αν όμως η εμβολιαστική κάλυψη πέσει στο 40%, θα δούμε οπωσδήποτε επιδημίες διφθερίτιδας και ιλαράς.

Στην Ελλάδα, παρά την οικονομική κρίση και το αντιεμβολιαστικό κίνημα, έχουμε αυτή τη στιγμή ένα από τα καλύτερα εμβολιαστικά προγράμματα σε όλη την Ευρώπη και μια σχετικά καλή κάλυψη, όχι όμως σε όλα τα εμβόλια.

Τα ποσοστά διαφέρουν από εμβόλιο σε εμβόλιο. Για τα εμβόλια διφθερίτιδας-τετάνου –κοκίτη και πολιομυελίτιδας, το ποσοστό φτάνει στο 98%. Εκεί όπου χωλαίνουμε είναι στα άλλα εμβόλια, της μηνιγγίτιδας και του πνευμονιόκοκκου, όπου η κάλυψη φτάνει στο 70%, στο εμβόλιο της ανεμοβλογιάς που βρίσκεται στο 45-50%, και στο εμβόλιο κατά του HPV που δυστυχώς είναι στο 30%, ενώ στις σκανδιναβικές χώρες η κάλυψη με αυτό το εμβόλιο φτάνει στο 70-95%.

Πολλοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για νοσήματα που επανεμφανίζονται εξαιτίας του κύματος των μεταναστών. Ένα ανυπόστατο παράδειγμα είναι πως οι μετανάστες έφεραν φυματίωση- η φυματίωση βρίσκεται στα ίδια επίπεδα που ήταν και το 1990. Απλώς, ενώ τότε και το 100% των παιδιών με φυματίωση ήταν Ελληνόπουλα, τώρα το ποσοστό είναι μοιράζεται, 60% στα παιδιά των μεταναστών και 40% στα Ελληνόπουλα. Ο απόλυτος αριθμός όμως είναι σταθερός. Επιπλέον, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού έχει εκδώσει οδηγίες για τα εμβόλια που υποχρεωτικά να γίνονται στους μετανάστες, αμέσως μετά την είσοδό τους στη χώρα .

Η ευθύνη των γιατρών για τη μείωση των εμβολιασμών
Από έρευνα της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας προκύπτει ότι αν ο Παιδίατρος αφιερώσει 10-15 λεπτά για να εξηγήσει στους γονείς τα οφέλη και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, οι γονείς πείθονται για την αναγκαιότητα να εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Από την άλλη πλευρά οι γονείς ενημερώνονται μέσω του διαδικτύου από ανώνυμα συνήθως άρθρα που αναρτώνται σε μη αξιόπιστες ιστοσελίδες και εκεί ακριβώς οφείλεται η δυσπιστία τους προς τα εμβόλια. Σημαντικό ωστόσο μερίδιο ευθύνης για την ανάπτυξη αυτού του λεγόμενου «αντιεμβολιαστικού λόμπι», ανήκει στους επαγγελματίες υγείας. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι Γερμανία, όπου εμφανίστηκε η επιδημία της ιλαράς, μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ανεμβολίαστο, γιατί οι μητέρες είχαν ρωτήσει τις μαίες αν θα έπρεπε να εμβολιάσουν τα παιδιά τους με το εμβόλιο της ιλαράς κι εκείνες τους είχαν πει να μην το κάνουν, επειδή είναι «βαρύ».

Κάτι ανάλογο συνέβη στη χώρα μας με το εμβόλιο κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Πολλοί γυναικολόγοι όταν προωτοήλθε το εμβόλιο στη χώρα μας έλεγαν στις γυναίκες να μην το κάνουν γιατί έχει παρενέργειες. Είναι πολύ σημαντικό επομένως, τόσο οι γιατροί, ανεξαρτήτως ειδικότητας, όσο και οι φοιτητές Ιατρικής και οι νοσηλευτές και οι μαίες να ενημερωθούν πάνω στο θέμα των εμβολίων.

ΒΟΧ: Απαραίτητος ο εμβολιασμός και στους ενήλικες
Ο εμβολιασμός στους ενήλικες είναι ένα ακόμη μεγάλο στοίχημα που θα πρέπει να αποδεχτούμε ως κοινωνία. Ο εμβολιασμός αυτός είναι απαραίτητος, αν όχι μετά τα 50, μετά τα 60 οπωσδήποτε καθώς μετά την ηλικία αυτή το ανοσοποιητικό αποδυναμώνεται. Είναι λίγα τα εμβόλια που πρέπει να κάνουν οι ενήλικες- και είναι πολύ σημαντικό να γίνονται.

Ανδρέας Κωνσταντόπουλος
Καθηγητής Παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας